سقف تیرچه بلوک چیست؟ اجزا، مزایا، معایب و نکات اجرایی آنرایجترین و محبوب‌ترین نوع سقفی که در ساختمان‌های کشور ساخته می‌شود، سقف تیرچه بلوک است. نصب و اجرای آسان، باعث شده است تا سازندگان امروزی تمایل بیشتری به تیرچه بلوک داشته باشند. استفاده گسترده در انواع سازه‌های بتنی و فلزی، از تیرچه و بلوک، سقفی بی‌جانشین ساخته است. در کنار فواید و کاربردهای بسیارش، سقف تیرچه بلوک دارای معایبی نیز است که باعث شده، اجرای آن در برخی از پروژه‌های ساختمانی با محدودیت همراه باشد. بر هر روی، برای شناخت بیشتر این سقف و چرایی استفاده از آن، با مقاله دیگری از کلینیک ساختمان پردیس فایل همراه باشید.
سقف تیرچه بلوک چیست؟
تیرچه و بلوک، نوعی دال یکطرفه است که در ساختمان‌های چند طبقه مورد استفاده قرار می‌گیرید. همانطور که از نامش پیدا است، از دو جزء اصلی اعم از تیرچه و بلوک ساخته می‌شود که توسط جزء سوم، یعنی بتن، پوشش داده می‌شود. تیرچه از یک پایه سفالی یا بتنی و سیستم خرپایی با دو میلگرد کششی در پایین و یک میلگرد فشاری در بالا و تعدادی میلگرد مورب (آرماتور عرضی)، تشکیل شده است. بلوک هم اغلب از جنس سفال ساخته می‌شود، اما امروز برای سبک سازی ساختمان، به جای سفال از یونولیت (پلی‌استایرن) استفاده می‌شود.
بعد از قرار دادن تیرچه‌ها و بلوک‌ها در بین دو دهانه تیر اصلی، بتن ریزی انجام می‌شود. ترکیب بتن و سیستم خرپایی، تشکیل یک تیر T را می‌دهند که در برابر بارهای عمودی، مقاومت خمشی بالایی دارد. سقف تیرچه بلوک، بار وارد به کف (بار زنده و مرده) را به صورت یکطرفه به دو تیر مقابل خود انتقال می‌دهد. محاسبه این تیر دقیقاً همانند تیرهای بتنی توسط مهندس محاسب صورت می‌گیرد. همچنین، قبل از بتن ریزی، میلگردهای افت و حرارت و آرماتورهای ممان منفی نیز در فواصل مشخص طبق نقشه‌های اجرایی، بر روی سقف توسط مفتول به یکدیگر متصل می‌شوند.
اجزای تشکیل دهنده سقف تیرچه بلوک
- سیستم خرپایی (آرماتورهای فشاری، کششی، عرضی و در صورت نیاز میلگرد تقویتیِ کششی)
- پاشنه سفالی یا بتنی
- آرماتورهای افت و حرارت (حرارت و جمع شدگی) و آرماتور منفی
- کلاف میانی یا ژوئن (در صورت نیاز در دهانه‌های بزرگ)
- بتن پوششی
نکته: تیرچه‌ها به دو نوع تیرچه کرومیت و تیرچه بتنی تقسیم می‌شوند. نوع کرومیت بدون پاشنه بوده و کاملاً فلزی است.
مزایای استفاده از سقف تیرچه بلوک
فواید استفاده از تیرچه بلوک به شرح زیر است:
- سقف تیرچه بلوک، هزینه‌های پایه را کاهش می‌دهند.
- در برابر آتش و کاهش صدا عالی است.
- در برابر نیروهای وارده مقاومت بالایی دارد.
- تحت تأثیر رطوبت، پوسیدگی یا حیوانات موذی قرار نمی‌گیرد.
- به سبک شدن سقف کمک می‌کند.
- سرعت بالا و شرایط نصب آسانی دارد (به دلیل پیش ساخته بودن).
- بهترین عایق صوتی و گرمایی است.
- به یکنواختی بیشتر زیر سقف و کاهش مصرف خاک و گچ کمک می‌کند.
- نیاز به نیروی متخصص ندارد، کارگران می‌توانند با نظارت مهندس اجرایی و سرپرست کارگاه، سقف را اجرا کنند.
- به دلیل وجود شمع‌ها در زیر سقف تیرچه بلوک، لرزش کمی نسبت به سقف‌های دیگر دارد.
- فرآیند قالب بندی و شمع بندی این سقف بسیار راحت بوده و نیاز به نیروی متخصص ندارد.
- برای نصب این سقف، نیاز به پرداخت هزینه اضافی نیست (حمل و نصب تیرچه ها توسط کارگران انجان می‌گیرد).
- استفاده از بلوک یا یونولیت، باعث کاهش مصرف بتن می‌شود.
- مقاومت بالایی در برابر نیروهای افقی مانند باد و زلزله دارد.
معایب استفاده از سقف تیرچه بلوک
معایب تیرچه بلوک عبارتنداز:
- در برابر سقف دال بتنی و کامپوزیت، صلبیت کمتری دارد.
- امکان شکستن پاشنه تیرچه وجود دارد.
- حداکثر تا دهانه هشت متر قابل استفاده است.
- امکان ترک خوردن گچ در طولانی مدت وجود دارد (به دلیل آنکه در موقع بتن ریزی به اندازه یک سانتی‌متر، ممان منفی به تیرچه از طریق شمع‌ها وارد می‌شود).
- ویبره کردن بتن زیر تیرچه‌ها (سیستم خرپایی) امکان پذیر نیست.
- در هنگام آتش سوزی، یونولیت‌ها از خود مواد سمی خارج می‌کنند.
- باریک شدن مقطع تیرچه‌ها باعث کاهش مقاومت سقف تیرچه بلوک در موقع زلزله می‌شود.
- به دلیل آنکه تیرچه‌ها در کارگاه ساخته می‌شوند، ممکن است نظارت کیفی مناسبی در تولید آن‌ها وجود نداشته باشد.
نحوه اجرای سقف تیرچه بلوک
قرار دادن تیرچه بین دهانه‌ها
اولین مرحله از اجرای این سقف، حمل و قرار دادن تیرچه‌ها در بین دو دهانه مشخص است. تک تک تیرچه‌ها توسط کارگران به بالای دهانه حمل می‌شوند و اغلب در فواصل ۵۰ سانتی‌متر نسبت به یکدیگر قرار می‌گیرند. در زمان حمل باید با احتیاط کامل عمل کرد تا تیرچه‌ها در سلامت کافی بر روی تیرهای دو طرف دهانه قرار گیرند. به عبارتی، در هنگام کار گذاشتن تیرچه، بتن پاشنه باید کاملاً سالم و بدون شکستگی باشد.
شمع بندی زیر تیرچه‌ها
حال نوبت به شمع بندی زیر تیرچه است. شمع‌ها را باید در فواصل یک تا ۱.۲۰ متر در زیر تیرچه‌ها قرار داد. همچنین در جهت عمود بر تیرچه ها نیز باید از الوارهای چهارتراش چوبی در فواصل حداکثر ۱.۵ متری نیز استفاده کند. شمع بندی باید به صورتی که خیز مناسبی برابر با یک دویستم دهانه به طرف بالا در نظر گرفته شود.
قرار دادن بلوک‌ها (یونولیت‌ها) در میان تیرچه‌ها
بعد از شمع بندی، نوبت به قرار دادن بلوک‌ها (یونولیت‌ها) در بین تیرچه‌ها می‌شود. فوم‌های یونولیت باید تمام حفره بین تیرچه‌ها را پُر کرده و همچنین باید از نظر اندازه کامل و بدون نقص باشند. بلوک و یونولیت به عنوان قالب سقف تیرچه بلوک عمل می‌کنند و نقش دیگری در این نوع سقف ندارد.
اجرای میلگردهای افت و حرارت
برای جلوگیری از جمع شدگی و تنش حرارتی در بتن، باید از میلگردهای افت و حرارت استفاده شود. اغلب نمره این آرماتورها شش و هشت هست و در فواصل ۲۵ سانتی‌متری از یکدیگر و به صورت عمود بر هم قرار می‌گیرند. در این مرحله حتی می‌توان از میلگردهای اُتکا نیز بر طبق نقشه‌های اجرایی استفاده کرد.
قالب بندی اطراف تیرچه‌ها
حال نوبت به قالب بندی اطراف تیرچه‌ها و تیرها می‌رسد. در این مرحله، بهتر است از قالب فلزی استفاده کنید، ولی در برخی از پروژه‌ها نیز، استفاده از قالب چوبی نیز دیده می‌شود. قالب‌های فلزی را در جای خود سفت و محکم کنید، مهم است که در زمان بتن ریزی، قالب‌ها از جای خود تکان نخورند.
بتن ریزی سقف تیرچه بلوک
مرحله نهایی کار، بتن ریزی سقف و تیرها (تیر بتنی) است. بتن ریزی از تراک میکسر و لوله‌ها به محل پمپ می‌شود. لازم است چندین کارگر در محل حضور داشته باشند تا مراحل بتن ریزی با دقت در تمام سقف اجرا شود. در پایان باید با استفاده از ماله بنایی، سطح کار را صاف کرد. همچنین باید حداقل به اندازه پنج سانتی‌متر بتن بالای تیرچه و بلوک‌ها وجود داشته باشد.
ضوابط و استاندارهای اجرایی سقف تیرچه بلوک
نکات اجرایی
- در دهانه‌های بالاتر از چهار متر ضروری است از کلاف عرضی یا ژوئن در جهت عمود بر تیرچه ها استفاده شود.
- عرض تیرچه‌ها نباید از ۱۰ سانتی‌متر کوچک‌تر باشد و ارتفاع کل از ۳٫۵ برابر عرض حداقل، بیشتر نشود.
- حداقل فاصله دو بلوک در دو طرف یک تیرچه، پس از نصب نباید از ۱۰ سانتی‌متر کمتر باشد.
- ضخامت بتن پوششی قسمت بالایی تیرچه بلوک نباید از پنج سانتی‌متر یا یک دوازدهم فاصله آزاد تیرچه ها کمتر باشد.
- ضخامت سقف برای تیرهای با تکیه‌گاه ساده باید بیشتر از یک بیستم طول دهانه باشد.
- ضخامت سقف برای تیرهای یکسر گیردارباید بیشتر از یک بیست و ششم طول دهانه باشد.
- حداکثر طول تیرچه تک هفت متر می‌باشد. اگر بیشتر از هفت و کمتر از هشت متر بود، توصیه می‌شود از تیرچه مضاعف استفاده شود و اگر بیش از هشت متر بود آیین‌نامه الزام به استفاده از تیرچه دوبل را ضروری می‌داند.
- فاصله میلگردهای عرضی متوالی در تیرچه‌ها نباید از ۲۰ سانتی‌متر بیشتر باشد.
- حداقل مقاومت فشاری بتن پاشنه ۲۵۰ کیلوگرم بر سانتی مترمربع است.
- فاصله محور تا محور تیرچه‌ها نباید از ۷۰ سانتی‌متر بیشتر شود.
