عناصر حیاط اصیل ایرانی، حوض بود و گلدانهای دورش، باغچه و درختهایش، یک تخت چوبی و آجرفرش و بوی خاک. نقش حیاط سبز بهویژه در فلات مرکزی ایران مانند یزد و اصفهان و کرمان بسیار پررنگتر بود. چرا که در آن اقلیم خاکی رنگ، باغچه تبدیل به نمادی از باغ ایرانی میشد در دل یک حیاط مرکزی. این شد که سوژه طراحی باغچه در حیاط منزل را برای این مطلب انتخاب کردم.
طراحی باغچه / طراحی و اجرای فضای سبز ویلا / ایجاد باغچه و پیمانکار فضای سبز
امروز اما شمایل خانهها عوض شده و اگر حیاطی هم برایشان باقی مانده باشد، آنقدرها پروپیمان نیست. باغچه که نقش طراوت یک فضای همدلانه را به عهده داشت حالا جای خود را به یک طبیعت ساختگی داده در میان فضای اشتراکی آپارتمان ها و حتی اگر با حیاط بزرگ یک خانه ویلایی هم مواجه باشیم، خواهیم دید که فضای سبز بیشتر از آنکه طبیعی و روح افزا باشد حکم یک طراحی معمارانه محض را دارد. نقش طراحی را در فضای باغچه ای خانهها نمیتوان انکار کرد اما نکته ای که معمولا درنظر گرفته نمیشود این است که در این طراحی آنچه محوریت دارد خود گیاه است. با ما باشید تا در ادامه باهم باغچه ها را بیشتر بشناسیم:
طراحی باغچه / طراحی و اجرای فضای سبز ویلا / ایجاد باغچه و پیمانکار فضای سبز
برای آنکه قاعدهمندتر باغچه ها را بررسی کنیم، آنها را به دو دسته ی «باغچهی حیاط آپارتمانی» و «باغچه حیاط ویلایی» تقسیم کردیم. به طور کلی طراحی محوطه های کوچک نیازمند سازماندهی بیشتری نسبت به فضاهای بزرگتر است اما طراحی باغچه در هر دو فضا دارای اصول مشترکیست که ابتدا به آنها خواهیم پرداخت.
۱- شبکه بندی راهها و ساماندهی فضاها در طراحی حیاط
نکته اول در طراحی، در نظرگرفتن «شبکه بندی راهها» و «هندسی بودن ساماندهی فضایی» است. دو موردی که در ساختار باغهای تاریخی ایرانی هم بسیار به آنها توجه شده است. یعنی در فضایی که به عنوان حیاط شناخته میشود، محوریت با در نظر گرفتن مسیرهای رفتوآمد میباشد. سپس در فضای باقیمانده با در نظر گرفتن شکل فضا، باغچه براساس هندسهی مناسب طراحی خواهد شد. در این میان میتوان از گیاهانی مانند شمشاد یا بوتههای کوچک نیز برای پارتیشن بندی محوطه استفاده کرد.
طراحی باغچه / طراحی و اجرای فضای سبز ویلا / ایجاد باغچه و پیمانکار فضای سبز
۲- طراحی باغچه در حیاط منزل : فضای نشیمن و مبلمان در محوطه باغچه
نکته دوم در نظر گرفتن فضای نشیمن و مبلمان در محوطه ی باغچه است. که در انتخاب رنگ این مبلمان باید به هارمونی رنگ ها براساس باغچه و نمای ساختمان توجه کرد. همچنین افزودن گلدانهای طبقاتی یا دیواری در کنار باغچه میتواند به عنوان مکمل عمل کرده و طراوت فضا را دوچندان کند.
۳- طراحی باغچه در حیاط منزل : حاشیه بستر گیاهان و درختان
بهتر است بخشی از حیاط که اطراف درختان و باغچه است، از سنگها و مصالح طبیعی تشکیل شود. به دلیل اینکه کفپوش حیاط وقتی همه ی سطح آن را بپوشاند هم یکنواخت به نظر میرسد و هم هارمونی طبیعی گیاه و سنگ اتفاق نمیافتد. و حتی اگر از تخته سنگهای بزرگ به عنوان مسیر پیاده رو در پیرامون باغچه استفاده شود، این هارمونی بیشتر نیز خواهد شد. گاهی هم ممکن است یک راه چوبی زیبا به عنوان مسیر تعریف شود که بستگی به سلیقه افراد دارد.
طراحی باغچه / طراحی و اجرای فضای سبز ویلا / ایجاد باغچه و پیمانکار فضای سبز
۴- حوض در طراحی باغچه در حیاط منزل
چنانچه وسعت فضا به ما اجازه میدهد، به کارگیری آب به عنوان آبراه یا حوض در کنار باغچه بسیار زیبا خواهد بود.
۵- طراحی باغچه در حیاط منزل : فضای بازی کودکان در باغچه منزل
در نظر گرفتن بخشی از فضای باغچه به عنوان فضای بازی کودکان میتواند ایدهی جذابی باشد. این کار مستلزم طراحی بخشی از فضا با پوشش گیاهی علف های نرم و بدون ضرر برای کودکان است.
طراحی باغچه / طراحی و اجرای فضای سبز ویلا / ایجاد باغچه و پیمانکار فضای سبز
۶- نوع گیاه مورد استفاده در باغچه
انتخاب نوع گیاه مورد استفاده در باغچه بسیار مهم است. «باغچهی یک حیاط آپارتمانی» معمولا کوچک هستند بنابراین طراحی آنها دشوارتر است. در این باغچه ها استفاده از درختچه ها و گیاهان کوچک بیشتر توصیه میشود. و خلاقیت دیگری که میتوان به کار برد انتقال گیاهان به فضاهای بالاست. مانند همان گلدانهای دیواری یا دیوارهای زنده و سبز. در این فضاهای کوچک، گیاهان کم با نوسان مناسب فضا را بزرگتر از آنچه که هست نشان میدهد. همچنین بهتر است در باغچه های کوچک درختانی با قطر تنهی زیاد و رشد بیش از اندازه مانند گردو کاشته نشود. درختانی مثل انار، هلو و آلبالو برای این فضاها مناسب هستند.
و اما در «باغچهی یک حیاط ویلایی» که سطح بیشتری برای پوشش گیاهی وجود دارد میتوان درختی در مرکز حیاط کاشت که انتخاب نوع آن بسیار حساس است. در این موارد کاشتن درختان میوهای که آفت کمتری دارند یا درختان گلدار بیشتر توصیه میشود. همچنین درختان سرو بلند در کنارهی دیوار یک ویلا، حریم شخصی مناسبی را ایجاد میکنند.
طراحی باغچه / طراحی و اجرای فضای سبز ویلا / ایجاد باغچه و پیمانکار فضای سبز
۷- فضای نشیمن باغچههای آپارتمانی و ویلایی
نکته ی بعدی در تفکیک باغچههای آپارتمانی و ویلایی، فضای نشیمن باغچه است. نشیمن در باغچههای آپارتمانی بهدلیل اشتراکی بودن فضا باید حتیالامکان پراکنده و مستقل باشد. بطوریکه هر گروه از ساکنین در فضای اختصاصی خود در کنار باغچه اطراق کند بدون آنکه خلوت دیگری را بهم بزند.
اما مبلمان باغچهی ویلایی باید متمرکز و مشرف به تمام سطح گیاهان حیاط باشد. چه بهتر که این فضای تجمع در سایهی درخت تنومندی قرار گیرد و لذت بودن در طبیعت قلب خانه را به اهالی هدیه کند.
گیاه همانقدر که نور میگیرد نور هم میدهد. فقط کافیست بدانیم کدامیک را در کدام فضا و در کدام گوشهی آن بکاریم تا هربار زیر سایهاش مینشینیم یا روی شاخهاش دست میکشیم، نور هستی بخش حیات به عمق جانمان رخنه کند.